Littekens voorkomen en behandelen.

Littekens ontstaan doordat je huid zich na een beschadiging - zoals een verwonding of een brandwonde - wil herstellen en dus collageen gaat aamaken. Bij een dieper wondje gebeurt het meer dan eens dat je huid iets teveel collageen aanmaakt, waardoor extra weefsel ontstaat. Dit extra weefsel voelt anders aan dan je 'normale' huid en noemen we een litteken.

Een goede wondzorg is de eerste stap om de wondheling zo vlot mogelijk te laten verlopen en de kans op een litteken te beperken. 

Daarnaast draagt een gezonde levensstijl bij aan de algemene gezondheid van je huid. Een gezonde huid bevordert een snelle wondgenezing. Zorg voor voldoende slaap, een gevarieerd, gebalanceerd dieet en regelmatige lichaamsbeweging.

Jammer genoeg zijn er elke factoren die het genezingsproces belemmeren dat je niet zelf in de hand hebt. Zo zijn bepaalde huidtypes gevoeliger voor littekens, heeft de locatie van de huidbeschadiging invloed op het herstelproces van je huid en kan een infectie in de wonde het herstel vertragen.

Wondgenezing gebeurt in vier verschillende fasen die elkaar altijd in een chronologische volgorde opvolgen. Van het ontstaan van de wonde tot de rijpings- of remodelleringsfase Elke fase vraagt een andere verzorging die we hier even uitlichten:

Fase 1 en 2

De hemostase of de bloedstollingsfase is de eerste fase dat meteen begint nadat de wonde ontstaat. De bloedvaten trekken samen en er wordt een bloedstolsel gevormd.

Van zodra het bloedstolsel is gevormd, verwijden de bloedvaten weer, waardoor er een zwelling ontstaat en de wonde pijnlijk kan worden. In deze tweede fase, de inflammatiefase of ontstekingsfase, reinigt de wonde zich met behulp van witte bloedcellen. 

Blijf bij de eerste fase vooral rustig en observeer de wonde: wat is de oorzaak en hoe ziet de wonde er uit. Afhankelijk daarvan beslis je of de wonde thuis kan verzorgd worden of als je gespecialiseerde hulp nodig hebt. 

We bespreken hier huidletsels zoals schaafwonden, snijwonden en brandwonden. Met grote, gapende wonden of chronische wonde raadpleeg je beter meteen een arts. 

• Reinig de wonde door te spoelen met zuiver water en indien nodig met een niet-irriterende ontsmettende zeep. Als er geen proper leidingswater aanwezing is, kan je fysiologisch serum, thermaal water of een wondreinigende spray  gebruiken om alle vuil te verwijderen.
• Dep nadien de wonde droog met een schone doek of kompres.
• Bij erg vuile wonden of besmettingsgevaar wordt de wonde best ontsmet.

Stopt de wonde niet met bloeden of krijg je de wonde niet proper, schakel medische hulp in. 

Fase 3

Na de tweede fase wordt de beschadigde huid vervangen door nieuw weefsel totdat de wonde volledig gesloten is, deze fase heet de regeneratiefase of granulatiefase.

Voor een goede wondgenezing is het van groot belang om de wonde goed op te volgen. Wees alert voor infecties: als er pus of etter ontstaat of de wonde warm aanvoelt, contacteer dan je arts. Als de wonde na 14 dagen nog geen duidelijke verbetering toont, zoek dan professionele hulp. Er kan sprake zijn van een onderliggend probleem.

• De wonde geneest sneller en mooier als ze licht vochtig blijven. Een vochtig wondmilieu stimuleert de genezing. Korstvorming door een wonde in de lucht te laten drogen bevordert namelijk littekenweefsel.
• De eerste dag dek je de wonde beter af om het herstel te bevorderen en minder pijn te ervaren. Dankzij een pleister of niet-klevend verband kan er geen vuil in de wonde, is het minder pijnlijk en is er minder kans op korstvorming. Dek de wonde niet langer dan 2 dagen af om verweking te vermijden. 
• Wanneer de wonde te nat is, dek je deze beter niet af.
• Wanneer er zich toch een korstje op de wonde ontwikkelt, hydrateer je deze het best met een hydraterende - en huidherstellende verzorging in combinatie met een niet-inklevend verband. Dit is een teken dat de wonde te weinig wondvocht afgeeft of te droog is. 
• Wanneer de wonde begint te infecteren, ga je best langs bij de huisarts. Kenmerken van een infectie zijn roodheid, warm gevoel rond wonde en etter.

Fase 4

Als de wonde gesloten is, kan de de remodellering van het granulatieweefsel (de kwetsbare, gesloten huid) beginnen. Deze laatste fase heet de rijpingsfase omdat het kwetsbare granulatieweefsel nog moet uitrijpen tot een soepel, dun litteken. Deze fase kan wel twee jaar duren. 

 Binnen die periode kan je met een crème, gel of siliconepleister het rijpingsproces bevorderen om een groot litteken te voorkomen. 

• Het is raadzaam om zolang het litteken roze is, het letsel 1 tot 2 keer per dag met een hydraterende verzorging in te masseren. Zo blijft het litteken blijft soepel, vermindert de jeuk en pijn.
• Vermijd de zon! Nieuwe littekens zijn gevoelig voor donkere pigmentatie wanneer ze worden blootgesteld aan UV straling. Als je de zon niet kan vermijden, bescherm dan zeker het litteken tegen de zon met kledij of een zonnecrème.