Wat is stress en hoe herken je de symptomen?

Stress is een reactie of de fight-flight-freeze respons die je ervaart als je in het nauw gedreven wordt. Dit kan zowel bij fysiek als psychisch gevaar. Op dat moment gaat je lichaam in ‘overlevingsmodus’. 

Wat doet stress met je lichaam?

Je hersenen detecteren ‘gevaar’ en je autonoom zenuwstelsel begint zich voor te bereiden om te vechten (fight), te vluchten (flight) of te bevriezen (freeze). De hypofyse in je hersenen activeert je bijnier en produceert de hormonen adrenaline, noradrenaline en cortisol. De reacties van je lichaam die je nu ervaart, zijn triggers om een energieboost te creëren.

Zo verhoogt cortisol de bloeddruk als de bloedsuikerspiegel en onderdrukt het jouw immuunsysteem. Adrenaline en noradrenaline zijn dan weer mee verantwoordelijk voor een verhoogde hartslag, vertraagde spijsvertering, versnelde ademhaling en nog tal van andere reacties. Meer over het stresshormoon cortisol lees je in de blog: 'Wat is cortisol?'.

Zelf kan je deze lichaamsreactie herkennen aan:

• koude handen
• zweten
• het gevoel hebben dat je keel samenknijpt zijn
• versnelde hartslag en ademhaling
• geen honger
• bleek gezicht
• verhoogde focus

Deze stressreactie kost veel energie voor je lichaam. Dus wanneer de bedreigende situatie achter de rug is, is het van groot belang dat je terug tot rust komt. Zo krijgt je lichaam de kans om terug in balans te komen of naar homeostase te gaan. Vanaf dat ogenblik zal bijvoorbeeld je hartslag terug vertragen, je spijsvertering hervatten en je ademhaling vertragen. 

Stress kan je onderscheiden in twee soorten:

Tijdelijke of acute stress wordt als de gezonde stress beschouwd. Dit kan zowel bij positieve als negatieve gebeurtenissen. Enkele voorbeelden zijn: zwangerschap, geboorte, trouw, sollicitatie, rijexamen, overlijden, scheiding, nieuwe job, nieuwe functie, ontslag ...

Chronische of blijvende stress is helemaal niet meer gezond. Meestal is de combinatie van verschillende oorzaken - positieve als negatieve situaties - de reden van aanhoudende stress. Ook tijdelijke stress kan chronisch worden als je te weinig tijd hebt om te herstellen tussen twee stressmomenten. Enkele voorbeelden zijn: problemen op het werk die maar blijven duren, overlijden die je niet kan verwerken, chronische ziekte, huilbaby, moeilijke zwangerschap, herexamens ... 

Stress kan zich in verschillende manieren uiten. De ene ervaart meer emotionele klachten, de andere meer lichamelijke of gedragsklachten.

Emotionele of mentale symptomen

• Opgejaagd voelen, rusteloos, gespannenheid
• Angstig, bang om het huis te verlaten
• Prikkelbaar waardoor je sneller boos wordt en sneller huilt
• lusteloosheid, je hebt nergens zin in
• Somberheid, je kan van niets meer genieten
• Vergeetachtig
• Verminderde concentratie

Lichamelijke symptomen

• Hoofdpijn
• Maag en darmklachten zoals misselijkheid, constipatie, diarree
• Gespannen spieren en spierpijn in bijvoorbeeld je kaken, borst, rug 
• Verminderde weerstand, je wordt sneller ziek
• Overmatig zweten
• Trillen
• Chronisch hyperventileren
• Slaapproblemen en vermoeidheid
• Hartkloppingen
• Duizeligheid
• Oorsuizen

Gedragssymptomen

• Minder zelfvertrouwen
• Negatief zelfbeeld
• Agressie
• Te veel tegelijk doen
• Vreedbuien
• Piekeren
• verlaagd libido

Al deze stress-symptomen zijn alarmsignalen van je lichaam. Als je niet tijdig aan de noodrem trekt, raakt je draagkracht en draaglast uit evenwicht. Je bent uit balans, je voelt je overspannen of de zorgverlener stelt psychische decompensatie vast. Als die overspannenheid blijft aanhouden, kan dit zich uiteindelijk uiten in een burn-out.

Hoe kan je een burn-out herkennen? Je leest het in de blog 'Een burn-out herkennen bij jezelf of anderen'. 

Vermijd een burn-out door tijdig aan de noodrem te trekken. Leer hoe je het best omgaat met stress in de blogpost: 'SOS stress: wat kan je doen om stress te behandelen'.

• Stress behandelen