Hoofdpijn van A tot Z: de gids die niets over het hoofd ziet

Heb je soms last van hoofdpijn? Van een bonzend gevoel, tot hevige migraineaanvallen. Van occasionele ongemakken, tot regelmatige hinder. De klachten zijn uiteenlopend, maar kunnen wel tot bezorgdheid leiden. Welke soorten hoofdpijn kan je onderscheiden? Wanneer kan je op beide oren slapen en in welke situaties stap je best naar de (online) apotheek of dokter? Online apotheek Pazzox.be geeft deskundige info en uitleg in deze uitgebreide gids!

Inhoudsopgave

• 1. Hoofdpijn als aandoening
• 2. Hoofdpijn als symptoom
• 3. Arts raadplegen bij hoofdpijn
• 4. Geneesmiddelen bij hoofdpijn
• 5. Wat kan je zelf doen bij hoofdpijn?
• 6. Besluit

1. Hoofdpijn als aandoening

Hoofdpijn bestaat in verschillende vormen. Zo is migraine bijvoorbeeld een diagnose op zich. Maar evengoed kennen de klachten een specifieke oorzaak, zoals een zonnesteek of een hersenschudding, en manifesteert de hoofdpijn zich als een symptoom hiervan. Dit hoofdstuk spitst zich toe op het eerste scenario, waarbij hoofdpijn als een aandoening wordt beschouwd. Drie verschillende soorten komen aan bod.

Migraine

Wie spreekt over de types hoofdpijn, kan niet om migraine heen. In westerse landen wordt de prevalentie ervan geschat op ongeveer 11 %, wat van de ziekte een veelvoorkomend fenomeen maakt. In de volgende alinea’s lees je meer over deze vorm.

Migraine met of zonder aura

Ook binnen migraine kan er een opdeling gemaakt worden. Wie migraine zonder aura heeft, krijgt bij de start van een aanval meteen last van hoofdpijn. Bij migraine met aura gaan er eerst enkele andere symptomen aan vooraf. Door een storing in de hersenen verslechtert het zicht. Je ziet plots een vlek in één helft van het gezichtsveld, die verschillende kleuren aanneemt en traag maar zeker vergroot. Dit kan gepaard gaan met spraakstoornissen of tintelingen in het lichaam. De klachten houden vijf minuten tot maximaal één uur aan, voordat ze weer verdwijnen. Nadien kan hoofdpijn de kop opsteken. Migraine met auraverschijnselen komt bij één derde van de migrainepatiënten voor.

Oorzaken van migraine

Hoewel migraine een erg bekende aandoening is, heerst er nog veel onduidelijkheid rond de precieze oorzaak. Dat erfelijkheid meespeelt, staat echter wel vast. Heeft één van je ouders migraine? Dan heb je een verhoogd risico om de ziekte zelf te ontwikkelen. Zo’n 70 % van alle migrainepatiënten heeft bovendien een familielid dat aan dezelfde aandoening lijdt.

Symptomen van migraine

De symptomen van migraine verschillen van persoon tot persoon. De meest kenmerkende klacht is uiteraard de barstende hoofdpijn, die tot drie dagen kan aanhouden. Vaak gaat dit hand in hand met één of meerdere van de volgende verschijnselen:

• Misselijkheid of braken
• Overgevoeligheid voor licht, geluiden of geuren
• Nekpijn
• Diarree

Bovendien kan migraine het evenwichtsgevoel ontregelen of verstoren, met een draaierig of duizelig gevoel als resultaat. In deze context wordt gesproken van ‘evenwichtsmigraine’ of ‘vestibulaire migraine’. Onderstaand filmpje geeft uitleg bij deze diagnose.

Ook bij kinderen kan migraine optreden. Doorgaans zorgt dit bij hen in mindere mate voor hoofdpijn, maar hebben ze eerder last van misselijkheid en overgeven. De klachten verdwijnen sneller, na een tweetal uur. Bovendien kan de aandoening bij kinderen wel spontaan genezen rond de puberteit.

Triggers van migraineaanvallen

Een migraineaanval wordt ingezet wanneer de hersenen overprikkeld raken, waardoor er een soort kortsluiting ontstaat. Het gevolg? De bloedvaten verwijden en er komen ontstekingsstoffen vrij in de hersenvliezen. Die werken vervolgens in op de pijnzenuwen, met een kloppende hoofdpijn als resultaat. Er zijn verschillende triggers die dit proces in gang kunnen zetten. Hieronder vind je een overzicht:

• Gebrek aan rust | Te weinig of kwalitatief slechte slaap kan migraineaanvallen in de hand werken. Hetzelfde geldt voor vermoeidheid of een overdaad aan stress.
• Lichamelijke inspanningen | Fysieke activiteiten, zoals sport en seks, kunnen een uitlokkende factor zijn.
• Cafeïne | Te veel cafeïne kan een migraineaanval uitlokken, maar een tekort kan evengoed de boosdoener zijn. Wie bijvoorbeeld sloten koffie drinkt doorheen de week en in het weekend plots afbouwt naar nul, kan getroffen worden door slaande hoofdpijn.
• Zintuiglijke prikkels | Dit gaat van sterke geuren (parfum, sigaretten …), over intens licht (zonlicht, computerscherm …), tot felle geluiden.
• Weersveranderingen | Sommige mensen zijn vatbaar voor migraineaanvallen bij veranderingen in de atmosfeer, bijvoorbeeld bij onweer of sneeuw.
• Hormonale schommelingen | Vrouwen zijn extra kwetsbaar voor migraineaanvallen tijdens de zwangerschap, de menstruatie en de overgang. Dit verklaart waarom vrouwen vaker de diagnose van migraine krijgen dan mannen: maar liefst 85 % van alle patiënten is een vrouw.
• Anticonceptiepil | Vrouwen die de anticonceptiepil slikken, kunnen migraineaanvallen ervaren tijdens hun pilvrije week. Heb je migraine met aura? In combinatie met orale anticonceptie verhoogt dit de kans op een trombose (waarbij een bloedvat verstopt raakt door een bloedpropje). In dat geval schakel je beter over naar een ander voorbehoedsmiddel, zoals de prikpil of het spiraaltje, in overleg met je huisarts of gynaecoloog.
• Voeding en alcohol | Migrainepatiënten dienen extra aandachtig te zijn voor voedingsmiddelen die veel conserveringsmiddelen (zoals nitraten en sulfieten) bevatten: kant-en-klare maaltijden, bewerkte vleeswaren, sojasaus, alcohol, soep in blik … Oude kazen en charcuterie laten dan weer tyramine optekenen, een aminozuur dat migraine kan triggeren. Ook een hongergevoel kan een stimulans zijn.

Er is voorlopig geen sluitend bewijs dat migraineaanvallen gelinkt zijn aan bepaalde voedingsmiddelen. Wetenschappers vermoeden wel dat migrainepatiënten overgevoelig kunnen zijn voor specifieke stoffen, maar dit is sterk persoonsafhankelijk. Bovendien is deze hypothese louter gebaseerd op ervaringen van migrainepatiënten.

Migraineaanvallen voorkomen

Migraine is tot op heden niet te genezen. Met bepaalde handelingen kunnen aanvallen mogelijks wel voorkomen worden. Hierbij is een goed beeld van de triggers cruciaal, zodat hierop ingespeeld kan worden. Denk aan bepaalde voedingsmiddelen vermijden, de alcoholconsumptie beperken, sterke prikkels (luidruchtige ruimtes, indringende geuren …) uit de weg gaan, tijdig ontspannen …

Daarnaast kunnen bepaalde medicijnen helpen om aanvallen te verhinderen of de frequentie ervan te verlagen. Vaak gaat het om geneesmiddelen met een ander hoofddoel, waarvan ook een gunstige impact op het aantal migraineaanvallen werd waargenomen. Die is pas voelbaar na een preventieve behandeling van minstens drie maanden. Zodra een migraineaanval daadwerkelijk begonnen is, helpen ze echter niet meer. Een overzicht:

• Bètablokkers zoals propranolol en metoprolol | Hoewel bètablokkers in eerste instantie het hart moeten ontlasten, schuift het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie ze ook naar voren als eerste geneesmiddel bij migraine. Deze behandeling wordt afgeraden bij kinderen, maar propranolol mag wel aangewend worden door zwangere vrouwen.
• Anti-epilepsiemiddelen | Sommige anti-epileptica, zoals topiramaat, brengen overprikkelde zenuwen in de hersenen tot rust. Zo zouden deze bijdragen tot minder migraineaanvallen. De eventuele bijwerkingen van topiramaat zijn beperkt, maar het middel wordt beter geweerd tijdens de zwangerschap.
• Calciumkanaalblokkers | Bepaalde calciumantagonisten, met name flunarizine, kunnen de frequentie van migraineaanvallen significant doen kelderen.
• Clonidine | Clonidine is in de eerste plaats een bloeddrukverlagend middel, maar kan ook ingeschakeld worden als preventief medicijn tegen migraine.
• Antidepressiva | Met name tricyclische antidepressiva kunnen de preventie van migraineaanvallen ondersteunen en zowel de hoeveelheid als de ernst van de klachten verminderen.
• Candesartan | Dit geneesmiddel verlaagt de bloeddruk en wordt ingezet bij hartfalen, maar bewijst evengoed zijn effectiviteit bij het voorkomen en verlichten van migraineaanvallen.

Uiteraard wordt sterk afgeraden om deze medicijnen op eigen initiatief te slikken, aangezien er rekening gehouden moet worden met eventuele bijwerkingen. Daarom gebeurt de inname steeds in overleg met de huisarts of neuroloog. Is er na drie maanden verbetering merkbaar? Dan kan de behandeling verlengd worden tot zes à twaalf maanden. Daarna kan je proberen om de dosis stapsgewijs af te bouwen. Bij gebrek aan vooruitgang na drie maanden wordt de medicatie doorgaans stopgezet.

Voor de positieve invloed van fysiotherapie, acupunctuur of zuurstoftherapie is voorlopig nog onvoldoende bewijs.

Migraine behandelen

Voel je toch een migraineaanval opkomen? Dan is even doorbijten geen optie, integendeel. Hiermee riskeer je dat de klachten verergeren. Wat wel aangeraden wordt, is om je terug te trekken in een donkere, stille kamer. Zo wordt de blootstelling aan prikkels vermeden. Ook een nek- of schoudermassage kan baat bieden. Hierdoor ontspannen de spieren, wat de hoofdpijn kan verzachten.

Verder kan je je toevlucht nemen tot de standaardmedicijnen bij hoofdpijn, zoals paracetamol of niet-steroïde ontstekingsremmers die verkrijgbaar zijn bij jouw (online) apotheek. Ten slotte zijn geneesmiddelen met triptanen een mogelijke piste, specifiek voor migraine. Zij laten de bloedvaten in de hersenen weer vernauwen, waardoor de druk op de pijnzenuwen afneemt.

Spanningshoofdpijn

Spanningshoofdpijn is een erg courante vorm van hoofdpijn, maar met andere symptomen dan migraine. In tegenstelling tot wat de term doet vermoeden, zijn de klachten niet altijd te wijten aan spanning. Hieronder volgt meer toelichting

Soorten spanningshoofdpijn

Ook bij spanningshoofdpijn zijn er verschillende verschijningsvormen. Ervaar je acute hoofdpijn die een halfuur tot enkele dagen aansleept? Dan gaat het om episodische spanningshoofdpijn. Zowel de frequentie als de duur verschillen sterk per individu. 63 % van de bevolking krijgt hier minstens jaarlijks mee te maken.

Maar de aandoening bestaat ook in een chronische vorm. In dat geval overstijgt het aantal dagen met klachten het aantal pijnloze dagen. Ongeveer drie op de 100 mensen gaat op deze manier door het leven. In de meest extreme gevallen zijn de pijnklachten continu aanwezig. Soms zijn ze minder intens, maar echt verdwijnen doen ze nooit.

Oorzaken van spanningshoofdpijn

Net zoals bij migraine is het gissen naar de precieze oorzaak van spanningshoofdpijn. Spanning in de nek- en schouderspieren telt uiteraard mee, mogelijks in combinatie met een verlaagde pijndrempel in de hersenen. Ook andere factoren kunnen aan de basis liggen:

• Een verkeerde houding of te lang dezelfde houding aanhouden (bijvoorbeeld het hoofd langdurig naar voren kantelen)
• Slaapgebrek, vermoeidheid, stress
• Cafeïne
• Dorst, uitdroging, honger door maaltijden over te slaan
• Roken, zowel actief als passief
• Een teveel aan pijnstillers
• Vliegreizen
• Veranderingen in de atmosfeer
• Een te strakke paardenstaart of vlecht, een te kleine pet of hoed

Spanningshoofdpijn is een kwaal die veel zwangere vrouwen erbij moeten nemen tijdens het eerste trimester. Dit is doorgaans niets om zich zorgen over te maken: de klachten nemen af naarmate de zwangerschap vordert en zijn tijdens het tweede trimester volledig verdwenen.

Symptomen van spanningshoofdpijn

De drukkende pijn aan beide kanten van het hoofd is uiteraard het voornaamste symptoom bij spanningshoofdpijn. Dit verschijnt vaak in combinatie met stijve nek- en schouderspieren. Verder kan dit type hoofdpijn zich uiten in gevoelloosheid van de armen of een verminderde eetlust. Misselijkheid of braken komt er doorgaans niet aan te pas, net zomin als overgevoeligheid voor licht en geluid, maar deze symptomen zijn niet uitgesloten. Meestal belemmert spanningshoofdpijn de dagelijkse bezigheden nauwelijks. Zo kan je nog steeds fysiek actief zijn, zonder dat de klachten toenemen.

Zelf handelen bij spanningshoofdpijn

Voordat je naar medicatie grijpt, kan je zelf proberen om de klachten van spanningshoofdpijn te verhelpen. Hieronder volgen enkele tips die je snel kan toepassen.

• Neem voldoende ontspanning | De eerste en belangrijkste tip is om stress zoveel mogelijk te vermijden. Bouw dus geregeld rustmomenten in, zoals een verkwikkende wandeling of een yogasessie.
• Schaaf je slaappatroon bij | Streef regelmaat na in je slaappatroon, door op hetzelfde uur op te staan en te gaan slapen. Mik steeds op zo’n zeven tot acht uur nachtrust en beperk je schermtijd voordat je onder de wol kruipt.
• Beweeg | Lichaamsbeweging en stretchoefeningen kunnen een positieve impact hebben op spanningshoofdpijn. Dertig minuten per dag kan al het verschil maken!
• Besteed extra aandacht aan je houding | Heb je een bureaujob? Neem steeds de juiste zithouding aan, sta af en toe recht en wandel even rond. Schakel eventueel een kinesist in om je hierin te begeleiden. Die kan je helpen met onder andere houdingsinstructies, oefeningen die de spierkracht versterken en technieken om de nek soepel te houden.
• Eet gezond en blijf gehydrateerd | Volg een evenwichtig dieet, overdrijf niet met cafeïne en nuttig alcohol met mate. Water is dan weer wel een aanrader. Idealiter drink je minstens anderhalve liter per dag.
• Volg therapie | Diverse therapieën kunnen de spanningshoofdpijn draaglijker maken. Oefentherapie helpt bijvoorbeeld om de spieren te ontspannen en de gedachten te verzetten bij pijnklachten.

Spanningshoofdpijn is geen reden tot paniek, want de aandoening is niet gevaarlijk. Bieden bovenstaande tips geen soelaas? Heb je minstens vijftien dagen per maand last van hoofdpijn? Dan wend je je best tot je huisarts voor verder onderzoek.

Medicijnen bij spanningshoofdpijn

De geneesmiddelen die consequent geadviseerd worden bij hoofdpijn, zoals paracetamol, kunnen ook aangewend worden bij spanningshoofdpijn. Win advies in bij een apotheek in de buurt of een betrouwbare online apotheek voor het geneesmiddel dat best bij jouw klachten past.

Bij onvoldoende effect kan een preventieve behandeling met amitriptyline ingezet worden, maar uitsluitend in dialoog met de huisarts. Dit is een antidepressivum dat een verlichtende invloed kan hebben, maar het is nog onzeker hoe die precies tot stand komt. Het middel moet dagelijks ingenomen worden en kan resulteren in bijwerkingen zoals een droge mond, constipatie, gewichtstoename of misselijkheid. Bovendien komt niet iedereen in aanmerking voor dit medicijn. Zo is het niet aangewezen voor bijvoorbeeld zwangere vrouwen, epilepsiepatiënten en mensen met hart-, lever- of nierproblemen.

Clusterhoofdpijn

In tegenstelling tot migraine en spanningshoofdpijn, komt clusterhoofdpijn veel minder frequent voor. Ongeveer één op 1000 mensen wordt hierdoor getroffen, waarvan het merendeel mannen zijn. De aandoening is erg pijnlijk en zet een rem op het dagdagelijkse functioneren en het sociaal leven. De mentale gevolgen zijn niet te onderschatten.

Soorten clusterhoofdpijn

Clusterhoofdpijn manifesteert zich op twee manieren. Bij episodische clusterhoofdpijn treden de aanvallen meermaals op gedurende een bepaalde periode (twee tot enkele maanden). Deze tijdspanne wordt een ‘cluster’ genoemd, vandaar ook de naam clusterhoofdpijn. Daarna blijft de hinder meerdere maanden weg, maar het fenomeen steekt later weer de kop op. Bij veel patiënten zijn de klachten consequent gebonden aan een bepaald seizoen, bijvoorbeeld de lente of de winter.

Het tweede type van deze aandoening is chronische clusterhoofdpijn. In België en Nederland kampt zo’n 15 % van de patiënten hiermee. Het grote verschil is dat deze vorm geen langere aanvalsvrije periodes (van minstens drie maanden) kent. De meeste mensen kampen initieel met episodische clusterhoofdpijn, maar dit kan op termijn evolueren naar de chronische variant. De omgekeerde trend is echter ook mogelijk.

Het lijkt erop dat de aanvalsvrije periodes langer worden met de leeftijd, bij beide vormen van clusterhoofdpijn. Boven de 60 jaar is er nauwelijks nog iets van de aandoening te merken.

Oorzaken van clusterhoofdpijn

De eerste aanvallen van clusterhoofdpijn doen zich doorgaans voor tussen de leeftijd van 20 en 40 jaar, maar het kan ook vroeger beginnen. Hoe dit precies komt, is vandaag nog steeds een groot vraagteken. Aangezien de pijn vaak op vaste tijdstippen optreedt, vermoedt men dat chronobiologische factoren in de hypothalamus hier een aandeel in hebben. In dit onderdeel van de hersenen bevindt zich namelijk de zogenaamde biologische klok, die ervoor zorgt dat het lichaam bepaalde ritmische patronen respecteert. Denk bijvoorbeeld aan het dag-nachtritme. Dit zou verklaren waarom er bij meerdere personen met clusterhoofdpijn de aanvallen vooral tijdens de avond, ’s nachts of een bepaalde periode van het jaar optreden.

Symptomen van clusterhoofdpijn

Mensen die aan clusterhoofdpijn lijden, spreken van ondraaglijke hoofdpijn als voornaamste klacht: een scherp, brandend of knellend gevoel aan één kant en rond het oog. Sommigen vergelijken de pijn met een kapot geslagen oogkas. De hinder kan uitbreiden naar andere delen van het hoofd zoals de slapen, de neus of de bovenkaak (al dan niet gepaard met tandpijn). De pijn kan uiteindelijk over het hele hoofd toeslaan: links, rechts, boven en onder.

Naast ernstige hoofdpijn kan de aandoening ook de volgende symptomen met zich meebrengen:

• Lopende of verstopte neus
• Een rood, tranend of opgezwollen oog, aan dezelfde kant als de hoofdpijn
• Gezwollen of hangend ooglid, kleinere pupil
• Neiging om op het oog te duwen
• Drang om te bewegen, onrustig gevoel
• Jeuk over het hele hoofd
• Overmatig zweten op het voorhoofd en in het gezicht

Zoals hierboven aangehaald, zijn de klachten bijzonder fel en heeft dit een grote impact op het welzijn, ook mentaal. Eisen de aanvallen stilaan hun tol? Ga je gebukt onder de pijn? Blijf hier niet mee zitten, maar zoek professionele hulp. Weet dat je op donkere momenten altijd terechtkan bij de Zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of hun website.

Triggers van een aanval

Tijdens een zogenaamde aanvalsperiode zijn er bepaalde triggers die de pijn kunnen opwekken. Daarom houd je de volgende mogelijke boosdoeners dus best in het achterhoofd.

• Alcoholhoudende dranken, veel clusterlijders krijgen een aanval na het consumeren van alcohol.
• Bloedvatverwijdende medicijnen zoals nitraten
• Histamine: een stof die vrijkomt in het lichaam bij overgevoeligheden
• Onregelmatig slaappatroon
• Lage zuurstofdruk, bijvoorbeeld op grote hoogtes, in de bergen
• Sommige hebben geen last op hoge hoogtes, maar dan wel aan zee
• Lange vliegreizen of de eventuele jetlag erna

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is stress geen katalysator van clusterhoofdpijn. Het omgekeerde proces is natuurlijk wel mogelijk: de aanhoudende klachten kunnen stress opleveren.

Aanvallen van clusterhoofdpijn voorkomen

Wie kampt met clusterhoofdpijn, kan proberen om aanvallen zoveel mogelijk af te wenden en zo de hinder te beperken. Dat gebeurt met specifieke geneesmiddelen:

• Verapamil | Deze calciumblokker verwijdt de bloedvaten, verlaagt de bloeddruk en stimuleert de zuurstoftoevoer naar het hart. Het middel wordt vooral ingezet bij hartproblemen, maar wordt soms ook ingeschakeld ter preventie van clusterhoofdpijn, in periodes dat er veel aanvallen optreden.
• Lithium | Dit medicijn wordt hoofdzakelijk gelinkt aan bipolaire stoornissen, aangezien het de stemmingswisselingen tempert. Daarnaast kan het aanvallen van clusterhoofdpijn tegenhouden, maar het is nog onduidelijk hoe dit proces precies verloopt.
• Ergotamine | Doorgaans wordt ergotamine pas voorgeschreven bij clusterhoofdpijn als andere medicijnen geen effect opleveren. Het geneesmiddel vernauwt de bloedvaten in de hersenen en werkt optimaal wanneer het geïnjecteerd wordt. Er bestaan ook tabletten en neussprays met ergotamine, maar deze zijn minder doeltreffend.

Clusterhoofdpijn behandelen

Je kan clusterhoofdpijn evengoed bestrijden wanneer een aanval effectief optreedt. Pijnstillers, zoals zetpillen of tabletten, volstaan jammer genoeg niet. De meest doeltreffende manier is zuivere zuurstoftoediening via een zuurstofmasker gedurende vijftien minuten: een geneeswijze die geen bijwerkingen inhoudt. Hiervoor kan je naar het ziekenhuis stappen, of je past de behandeling thuis zelf toe na overleg met je huisarts.

Daarnaast kan men het geneesmiddel sumatriptan inspuiten. Deze injectie vernauwt de bloedvaten in de hersenen en verlicht de klachten binnen het kwartier bij 70 % van de patiënten. Ook hier is het een optie om de prik bij jezelf te leren zetten. Een van de minpunten van deze methode is dat de grens van twee injecties per dag, telkens met een tussenpauze van minstens één uur, niet overschreden mag worden. Bovendien zijn er enkele neveneffecten mogelijk, waaronder duizeligheid, sufheid en een drukkend gevoel op de borst.

Een laatste piste is een operatie waarbij een neurostimulator in het achterhoofd geplaatst wordt. Deze ingreep werd een tiental jaar geleden voor het eerst toegepast. Het apparaat geeft remmende elektrische impulsen aan bepaalde hersenzenuwen, waardoor het aantal aanvallen van clusterhoofdpijn significant vermindert.

Naast medicatie doe je er goed aan om alcohol zoveel mogelijk te vermijden, want dit kan een aanval uitlokken. Indien er toch klachten optreden, kan een warm bad mogelijks verlichting bieden. Stoppen met roken wordt om verschillende gezondheidsredenen aangemoedigd, maar er is geen bewijs dat dit een positief effect heeft op clusterhoofdpijn.

2. Hoofdpijn als symptoom

In veel gevallen is hoofdpijn geen losstaande diagnose, maar een verschijnsel dat uitgelokt wordt door een concrete oorzaak: een infectie, medicatiegebruik, een hersenvliesontsteking … Is de hinder louter onschuldig? Wanneer moet je je zorgen maken? Dat hangt af van de redenen die achter je klachten schuilen. In de volgende paragrafen worden verschillende potentiële aanleidingen verklaard.

Ongevaarlijke aanleidingen

In de meeste gevallen is hoofdpijn vervelend, maar verder geen reden tot bezorgdheid. Een waaier aan oorzaken kan aan de basis liggen. Hieronder worden de meest gangbare aanleidingen opgelijst en toegelicht.

Sterke prikkels

Elke dag word je blootgesteld aan duizenden prikkels: van kleuren, over geuren, tot geluiden. Stuk voor stuk geven ze informatie door aan de hersenen. Wanneer de verwerking hiervan spaak loopt, bijvoorbeeld door een teveel aan impulsen, kunnen de hersenen overprikkeld geraken. Dit gaat gepaard met klachten zoals vermoeidheid, stress en slaapprobleem, maar dus ook met hoofdpijn. In dat geval wordt geadviseerd om de aandacht te trainen en voldoende rust in te bouwen, met het oog op meer balans.

Infecties

Vaak is hoofdpijn te wijten aan een infectie in het lichaam, veroorzaakt door een virus. Dit zijn de meest gangbare infecties die hoofdpijn als symptoom met zich meebrengen:

• Verkoudheid | Bij een verkoudheid zijn de slijmvliezen in de neus en keel ontstoken. Dit gaat samen met symptomen zoals een verstopte neus, een loopneus, keel- of hoofdpijn. Keelpijn kan snel verholpen worden door middel van keelpastilles. Maar doorgaans verdwijnen de klachten binnen een week.
• Sinusitis | Heb je last van sinusitis? Dan zijn de neusbijholten geïnfecteerd. Slijmen hopen zich op in de sinusholtes en de bijhorende verbindingskanalen, wat uitmondt in hoofdpijn en/of een drukkend gevoel rond de ogen en de sinussen. Wanneer het hoofd naar beneden gericht is, zijn de klachten heviger. De infectie geneest doorgaans spontaan in drie tot tien dagen, maar neussprays- of druppels kunnen het ontzwellen van het slijm stimuleren. Deze kan je eenvoudig vinden in een (online) apotheek.
• Oorontsteking | Kinderen hebben vaak last van oorontstekingen: door virussen in het middenoor wordt er ontstekingsvocht gevormd en neemt de druk op het trommelvlies toe, met oorpijn en dikwijls ook hoofdpijn als gevolg.
• Griep | Wanneer Koning Winter zijn intrede doet, steekt traditioneel de griep de kop weer op. De klachten zijn verregaander dan bij een verkoudheid of sinusitis: koorts, koude rillingen, spierpijn … En ook hoofdpijn hoort in dit lijstje thuis.

Hoge bloeddruk

Wie waarden van meer dan 140/90 laat optekenen, heeft een te hoge bloeddruk. Zeker niets alarmerends, maar wel iets om aandachtig voor te zijn. Bij een te hoge bloeddruk op lange termijn, kan er hoofdpijn ontstaan. In dat geval is het verstandig om snel in te grijpen. Daalt de bloeddruk niet, dan kan dit na verloop van tijd ernstige schade aanrichten: hartinfarct, beroerte, hartfalen …

Heb je vaak last van een te hoge bloeddruk of schommelende bloeddrukwaarden? Aarzel niet om een arts te raadplegen. Bovendien kan je jouw waarden systematisch opvolgen met een betrouwbare bloeddrukmeter. Laat je bijstaan door een deskundige, zoals een apotheker, bij het kiezen hiervan. Op die manier koop je zeker het juiste toestel aan.

Menstruatie

Voor veel vrouwen is de menstruatieperiode consequent verbonden met hoofdpijn. Tijdens de ovulatie piekt het oestrogeen en produceren de eierstokken progesteron. Blijven zwangerschapshormonen een week later nog steeds uit? Dan wordt de aanmaak van zowel oestrogeen als progesteron stopgezet, wat de menstruatie inluidt. Door die plotse daling van het oestrogeengehalte, kunnen de bloedvaten vernauwen. Bovendien zijn veel vrouwen gevoeliger voor pijnprikkels tijdens deze periode. Door de samenloop van deze lichamelijke veranderingen kan er pijn aan beide kanten van het hoofd optreden, meestal één à twee dagen voordat de maandstonden doorbreken. Doorgaans verdwijnen de klachten spontaan na een tweetal dagen.

Zoals eerder kort vermeld, kan de menstruatie ook een trigger zijn voor migraineaanvallen. In dat geval zijn de klachten heviger en biedt paracetamol weinig verlichting.

Vermoeidheid

Een ambitieuze job, een handvol hobby’s, een huishouden dat moet blijven draaien … Veel mensen omarmen met plezier een drukke levensstijl, waardoor slaap wel eens naar de achtergrond durft te verschuiven. Dat is geen probleem op korte termijn, maar wie systematisch te weinig slaapt, kan een tekort creëren. Kruip je tijdig onder de wol, maar kan je om uiteenlopende redenen de slaap niet vatten? Ook dan kan er vermoeidheid optreden, die je maar moeilijk van je afgeschud krijgt.

Een slaapgebrek plaveit vaak het pad voor een heleboel klachten: van mentale problemen (zoals somberheid) tot fysieke kwaaltjes (spierpijn, misselijkheid, trillende handen …). Ook hoofdpijn kan ontstaan in het kader van vermoeidheid. Om een chronisch slaaptekort te vermijden, is het best om de oorzaken aan te pakken en de slaapgewoonten aan te passen. Is de vermoeidheid te wijten aan een vitaminetekort? Dan kan je je energieniveau opkrikken met voedingssupplementen, zoals vitamine B-, vitamine D- of magnesiumsupplementen.

Stress

De eindeloze to-dolijst is een typisch fenomeen van deze tijd, maar wel eentje dat veel mensen stress bezorgt. En dat is maar een van de mogelijke aanleidingen, want uiteraard zijn er vaak meerdere factoren aan de orde: van relatieproblemen, tot een hoge werkdruk. Maar het resultaat is hetzelfde: wie langdurig onder spanning staat, kan op lange termijn geconfronteerd worden met lichamelijke klachten zoals hartkloppingen, hyperventilatie en hoofdpijn. Stress kan dus een rechtstreekse oorzaak zijn van hoofdpijn, omwille van de grote mentale druk die de hersenen voelen.

Maar evengoed is het een indirecte boosdoener. Zo wordt stress vaak in één adem genoemd met een slechte nachtrust. De vermoeidheid die vervolgens optreedt, kan op haar beurt voor hoofdpijn zorgen. Opvallend is dat dit type hoofdpijn - al dan niet rechtstreeks stressgerelateerd - vaak ’s avonds naar boven komt, wanneer de werkdag achter de rug is.

Verkeerde houding

Een juiste houding kan je heel wat leed besparen. Sta of zit je geregeld in een slechte positie? Dan krijgen de spieren het zwaar te verduren. Omdat sommige kantoormedewerkers en studenten hun nek enorm belasten, krijgen ze last van chronische nekpijn. Dit lokt vervolgens cervicogene hoofdpijn uit. De pijn vertrekt vanuit de nek en situeert zich aan één kant van het hoofd of gezicht. Deze klachten ervaar je eveneens bij slapen in een verkeerde lichaamshouding (bijvoorbeeld met het hoofd te fel naar voren of naar een bepaalde kant gericht).

De duur van de klachten varieert van enkele uren tot meerdere weken. Bepaalde nekbewegingen kunnen voor meer hinder zorgen. Je kan fysiotherapie overwegen om de zwakke nekspieren te versterken en de mobiliteit van de gewrichten te stimuleren. Een nekbrace kan dan weer helpen om slechte lichaamshoudingen tijdens het slapen te voorkomen.

Spendeer je veel tijd achter je computerscherm? Dan is een juiste zithouding essentieel. Dit filmpje belicht de verschillende aandachtspunten, zodat jij hoofdpijn, nek- en rugklachten vermijdt.

Nekhernia

Een verkeerde lichaamshouding is een van de mogelijke oorzaken die op termijn kan ontaarden in een nekhernia. Wat houdt dit in? Tussen de wervels in de nek zitten tussenwervelschijven. Wanneer de nek overbelast wordt, kan een tussenwervelschijf beginnen uit te puilen: deze uitstulping wordt een hernia genoemd. Die oefent vervolgens druk uit op een zenuw, met allerlei klachten – waaronder nek- en hoofdpijn – tot gevolg.

Bij de meeste patiënten verdwijnt een nekhernia vanzelf binnen twee maanden. In de tussentijd kan je je toevlucht nemen tot pijnstillers. De huisarts kan pijnstillers voorschrijven die zich specifiek richten op de zenuwpijn, bijvoorbeeld pregabaline. Het minpunt is dat het heilzame effect dagen tot weken op zich laat wachten. Fysiotherapie vormt geen meerwaarde in het genezingsproces van een nekhernia.

Voedingsmiddelen en dranken

Door bepaalde voedingsmiddelen op tafel te zetten of net van het menu te schrappen, werk je mogelijks klachten van hoofdpijn in de hand. Daarom is het verstandig om even kritisch in de kookpotten te kijken:

• Te veel suiker
| Zoetekauwen houden best in het achterhoofd dat suiker de bloedsuikerspiegel doet schommelen. Wanneer het bloedsuikergehalte na de maaltijd op een laag pitje staat, kan je hoofdpijn krijgen. Dit verklaart waarom diabetespatiënten vaak genoemd worden als risicogroep voor hoofdpijn.
• Overmatig zoutgebruik
| Te enthousiast met het zoutvaatje schudden, kan onaangename gevolgen hebben. Het bloedvolume verhoogt en de bloedvaten zetten uit, zodat er voldoende plaats is voor de extra massa. Dit proces kan hoofdpijn veroorzaken.
• Gebrek aan bepaalde voedingsstoffen
| Hoofdpijn kan bijvoorbeeld wijzen op een ijzertekort. Bij te weinig ijzer in het lichaam, wordt er onvoldoende hemoglobine aangemaakt: een proteïne die garandeert dat de rode bloedcellen zuurstof doorheen het lichaam transporteren. Hierdoor krijgen de hersenen mogelijks te weinig zuurstof, zwellen de bloedvaten op en ontstaat er druk, met hoofdpijn als resultaat.
• Te weinig drinken
| Wanneer je meer vocht verbruikt of verliest dan je opneemt, kan dit tot uitdroging van het lichaam leiden. Omwille van het vochtverlies trekken de hersenen tijdelijk samen, weg van de schedel, wat uitmondt in hoofdpijn. Wanneer je dit opmerkt, drink je best enkele glazen water om de hersenen naar hun normale toestand te laten terugkeren. De hoofdpijn zal na een halfuur langzaamaan verdwijnen.
• Intoleranties
| Onderzoek bracht aan het licht dat er een verband kan bestaan tussen hoofdpijn en gluten- of lactose-intolerantie. Andere mensen zijn dan weer overgevoelig voor histamine, een stof die je vooral tegenkomt in bewerkte en gefermenteerde voedingsproducten. Bij vermoedens ga je best zelf op zoek naar triggers in je eetpatroon, zodat je weet welke voedingsmiddelen je idealiter links laat liggen.

Diëten

In de strijd tegen de kilo’s wordt er vaak overgeschakeld naar een dieet. De eetgewoonten worden bijgeschaafd, het aantal opgenomen calorieën omlaag geschroefd. Maar bij extreme dieetvormen, waarbij de calorie-inname erg beperkt is, bestaat de kans op hoofdpijn. Zo zijn er diëten die een eenzijdig voedingspatroon voorschrijven, bijvoorbeeld zonder koolhydraten of vetten. Hier loop je het risico om bepaalde voedingsstoffen te weinig binnen te krijgen. Het lichaam signaleert dit tekort vervolgens in de vorm van hoofdpijn.

Watervergiftiging

Overdaad schaadt, en dat is bij water niet anders. De nieren kunnen 0,7 tot 1 liter water per uur verwerken. Wie aanzienlijk meer dan deze hoeveelheden drinkt per uur, riskeert een watervergiftiging. De zoutbalans is zoek en de hersencellen zetten uit, waardoor ze tegen de zenuwen duwen. Dit brengt hoofdpijn teweeg. Andere symptomen van een waterintoxicatie zijn gezwollen handen en voeten, misselijkheid, braken, spierpijn- of krampen en slaperigheid. In ernstige gevallen ontstaat er een zuurstofgebrek, waardoor je het bewustzijn verliest.

Bij een waterintoxicatie dringt een snelle ziekenhuisopname zich op. Hier zal men meteen een behandeling met een hypertone zoutoplossing, diuretica (plaspillen) en cortisone opstarten.

Kater

Je spreekt af met vrienden, bestelt enkele alcoholische drankjes en maakt het gezellig … Maar de volgende ochtend word je wakker met barstende hoofdpijn en is het lachen je meteen vergaan. Een kater ontstaat om twee redenen. Ten eerste zorgt de alcoholconsumptie ervoor dat de nieren harder werken, waardoor vocht sneller afgedreven wordt en de vloeistofdruk in de hersenen verzwakt. Ten tweede komt er aceetaldehyde vrij in het lichaam tijdens het afbraakproces van alcohol. Deze schadelijke stof is mede verantwoordelijk voor de kenmerkende hoofdpijn en het trillerige gevoel bij een kater.

Malocclusie kan daarnaast gepaard gaan met tandenknarsen: het over elkaar schuiven van de tanden of kiezen. Veel mensen doen dit onbewust tijdens hun slaap en ondervinden er de volgende dag de nadelen van. Knarsen zorgt voor hoofdpijn en kan er bovendien toe leiden dat de kaken stijf aanvoelen. Dit kan eenvoudig opgelost worden met een zogenaamde splint of spaak, die ’s nachts over de boventanden geplaatst wordt. Zo komen ze niet langer in aanraking met de onderste tanden.

Slecht zicht

Soms moet er bij hoofdpijn in de richting van de ogen gekeken worden. Een verminderd gezichtsvermogen kan namelijk aan de basis liggen. Dit kan op verschillende manieren:

• Vermoeide ogen | Na een drukke dag achter de laptop of een lange autorit kunnen de ogen vermoeid aanvoelen. Dit gevoel wordt vaak vergezeld door hoofdpijn.
• Verziendheid | Verziendheid of hypermetropie betekent dat je objecten vlakbij wazig waarneemt. Voorwerpen in de verte daarentegen zijn wel scherp. Wie deze oogklachten niet aanpakt, kan (frontale) hoofdpijn krijgen. Zonder correctie is het erg vermoeiend voor de ogen om continu scherp te stellen, met hoofdpijn als resultaat.
• Ouderdomsverziendheid| Vanaf de leeftijd van 40 jaar is het normaal dat de ogen traag maar zeker achteruitgaan. Het lezen van kleine lettertjes verloopt steeds moeizamer, terwijl voorwerpen veraf geen probleem vormen. Net omdat lezen extra inspanning vraagt, kan dit resulteren in hoofdpijn.
• Bijziendheid | Wie objecten in de buurt scherp waarneemt, maar een troebel zicht ervaart op grotere afstanden, kampt met bijziendheid of myopie. Pijnlijke ogen, vermoeidheid en hoofdpijn zijn veelvoorkomende symptomen van deze oogafwijking.

Zonnesteek

Tijdens de zomermaanden schieten de temperaturen weleens de hoogte in. Trek je bij mooi weer liefst zo snel mogelijk naar buiten? Dat is begrijpelijk, maar het blijft te allen tijde belangrijk om je goed te beschermen tegen de hitte. Als je te veel tijd in de zon spendeert en onvoldoende water drinkt, klimt de lichaamstemperatuur omhoog, mogelijks tot maar liefst 42 graden Celsius. Dit fenomeen - wanneer het lichaam zichzelf niet meer optimaal kan afkoelen - wordt een zonnesteek genoemd.

Een zonnesteek wordt gekenmerkt door verschillende symptomen zoals een warme huid, overmatig zweten, duizeligheid, misselijkheid, spierkrampen en hoofdpijn. In dat geval is het cruciaal om zo snel mogelijk de schaduw op te zoeken. Drink enkele frisse (maar niet ijskoude) drankjes, koel je lichaam af met een vochtige handdoek of neem een lauwe douche. Paracetamol kan helpen om specifiek de hoofdpijn te bestrijden. De klachten nemen doorgaans af na een aantal dagen.

Zuurstoftekort

Zuurstof is van onschatbare waarde voor het lichaam: het geldt als brandstof voor de spieren en voorziet de organen van energie. Het is dus geen verrassing dat een zuurstoftekort zich op verschillende vlakken laat voelen. Hoofdpijn, misselijkheid, kortademigheid, vermoeidheid, hartkloppingen …

Tegenwoordig zijn tal van woningen – zeker de recent gebouwde woonsten – stevig geïsoleerd. Dat is goed nieuws voor de energiefactuur, maar de medaille heeft ook een keerzijde. Wanneer de binnenlucht onvoldoende ververst wordt, gaat het zuurstofpeil in de ruimtes bergaf, met alle gevolgen van dien. Een ventilatietoestel kan dit probleem verhelpen. Maar ook op grote hoogtes, bijvoorbeeld in de bergen, ondervind je mogelijks een tekort. De lucht is daar ijler en bevat minder zuurstof, waardoor je hoofdpijn kan krijgen.

Ontwenningsverschijnselen

Afkicken van verslavende middelen is een moeizaam proces, dat vaak gepaard gaat met ontwenningsverschijnselen. Tijdens een verslaving wordt het lichaam volledig afhankelijk van een bepaald middel. Wie plots stopt met bijvoorbeeld alcohol, roken of drugs, kan als gevolg hoofdpijn, onrust of slaapproblemen ervaren. Dit indiceert dat het lichaam moet wennen aan de nieuwe situatie. De ernst en de duur van deze symptomen verschillen van persoon tot persoon. Met behulp van geneesmiddelen kunnen bepaalde klachten getemperd worden.

Bijwerking van geneesmiddelen

Pijnstillers of triptanen kunnen hoofdpijn verlichten maar als je ze te vaak slikt, doen ze misschien net het tegenovergestelde. Wie kampt met migraine of spanningshoofdpijn, kan last krijgen van medicatie-afhankelijke hoofdpijn, getriggerd door geneesmiddelen.

Medicatie-afhankelijke hoofdpijn geeft aan dat het lichaam op termijn niet meer zonder de medicijnen kan. Sla je een beurt over? Dan steekt hoofdpijn de kop op, tot je een nieuwe pijnstiller inneemt. Zo ontstaat er al snel een vicieuze cirkel, waarbij de klachten zich (bijna) dagelijks voordoen en mogelijks zelfs de nachtrust verstoren. Bovendien kan de hinder door migraine of spanningshoofdpijn erger zijn dan voordien. Je kan eventueel wel amitriptyline (het antidepressivum dat ook aangewend wordt bij spanningshoofdpijn) gebruiken om de pijn te onderdrukken.

Ernstige aandoeningen

In bepaalde scenario’s is het bijzonder belangrijk om de klachten van hoofdpijn niet zomaar weg te wuiven. Ze kunnen het gevolg zijn van een ernstige aandoening, die je best zo snel mogelijk signaleert. Hieronder volgen de situaties waarin hoofdpijn een alarmbelletje doet rinkelen.

Zwangerschap

Zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie is een complicatie die optreedt tijdens het tweede of derde trimester van de zwangerschap, waarbij er verschillende organen worden aangetast. Een hoge bloeddruk en eiwitverlies via de urine (als gevolg van nierschade) zijn de meest tekenende symptomen, maar ook hoofdpijn, vochtopstapeling en gezichtsstoornissen (dubbelzien, flikkeringen zien …) kunnen een signaal zijn.

Wanneer deze klachten zich openbaren, is het sterk aangewezen om de huisarts of gynaecoloog te contacteren. Bij ernstige zwangerschapsvergiftiging bestaat de kans dat de baby ter wereld gebracht moet worden om het leven van de moeder veilig te stellen. Panikeer echter niet: bij deze diagnose worden zowel mama als kind op de voet gevolgd en gemonitord om de zwangerschap tot een goed einde te brengen. In de tussentijd kunnen de klachten onderdrukt worden met geneesmiddelen zoals pijnstillers en antihypertensiva die de bloeddruk verlagen. Na de bevalling zullen de lichaamsfuncties bij de vrouw zich normaal gezien geleidelijk herstellen.

Hieronder worden de risicofactoren voor zwangerschapsvergiftiging opgesomd:

• Eerste zwangerschap
• Meerlingzwangerschap
• Moeders van een relatief jonge of oude leeftijd
• Overgewicht
• Nier- en vaatziekten
• Suikerziekte
• Gebruik van antidepressiva
• Slaapapneu
• Tekort aan vitamine B12

Glaucoom

Glaucoom is een chronische oogaandoening waarbij de oogzenuw beschadigd is, meestal teweeggebracht door een te hoge oogdruk. Hierdoor ontstaan er blinde vlekken in het gezichtsveld, die toenemen in grootte bij gebrek aan een behandeling. Op lange termijn kan dit leiden tot volledige blindheid.

De ziekte bestaat in drie vormen. Wanneer het glaucoom een aandoening op zich is, zonder heldere aanleiding, wordt dit primair glaucoom genoemd. Duikt het op als symptoom van een andere kwaal, door het gebruik van oogdruppels of na een oogverwonding? Dan gaat het om secundair glaucoom.

De laatste vorm, acuut glaucoom, komt maar zelden voor. De afvoerkanalen in de voorkamer van het oog worden afgeklemd, waardoor het vocht geen weg naar buiten meer vindt. Hierdoor kent de oogdruk een plotse piek. Dit vertaalt zich in hevige hoofdpijn, misselijkheid en braken, rode en/of pijnlijke ogen en een onscherp zicht. Wie de symptomen herkent, moet zich onmiddellijk laten behandelen om letsels aan de oogzenuw te voorkomen.

Nierproblemen

De nieren voeren verschillende taken uit in het lichaam. Het bloed zuiveren van afvalstoffen, hormonen aanmaken, de vochtbalans reguleren … Wanneer ze hun werk niet langer naar behoren doen, kunnen afvalstoffen en vocht zich opstapelen. Bij beginnend nierfalen zijn er nauwelijks symptomen waar te nemen. Pas wanneer de nierfunctie al significant verminderd is, komen er verschillende indicaties naar voren: hoge bloeddruk, vermoeidheid, hoofdpijn, misselijkheid en braken … Om de achteruitgang een halt toe te roepen, is het cruciaal dat het probleem zo snel mogelijk vastgesteld wordt.

Bepaalde groepen lopen meer risico op een nieraandoening en laten zich best jaarlijks onderwerpen aan zowel een bloed- als een urineonderzoek. Hieronder vallen mensen met diabetes, een hoge bloeddruk of een hart- of vaatziekte. Komen nierproblemen wel vaker voor in je familie? Neem je geneesmiddelen die de nieren kunnen aantasten op lange termijn (ontstekingsremmers, lithium, immunomodulatoren …)? Ook dan is een jaarlijkse check-up geen overbodige luxe, zodat je eventuele problemen tijdig opspoort.

Hersenschudding

Een zware klap of val op het hoofd kan voor een hersenschudding zorgen. Dit wil zeggen dat de hersenfunctie tijdelijk verstoord is door de krachtige impact. Het hersenweefsel zelf heeft echter geen schade opgelopen, want er zijn geen bloedingen of kneuzingen te bespeuren.

Meestal treedt er een korte periode van bewusteloosheid op na de val of klap. Daardoor zijn de herinneringen aan het ongeval vaak erg vaag. Verder uit een hersenschudding zich in de vorm van hevige hoofdpijn, misselijkheid, braken en duizeligheid: klachten die doorgaans spontaan wegebben na enkele dagen of weken. Hoofdpijn wordt bestempeld als het meest courante verschijnsel en de hinder kan verergeren door vermoeidheid of stress. In dat geval kan slaap of rust deugddoend werken. Blijft de hoofdpijn sluimeren of neemt de pijn consequent toe? Dan is het aangeraden om de huisarts te raadplegen.

Wanneer bel je 112 na een hersenschudding? Wat is de juiste manier om een slachtoffer te helpen? Het onderstaande filmpje licht toe welke acties je best onderneemt en wanneer.

Trauma

Soms gaat de impact van een val of klap op het hoofd verder dan een hersenschudding, bijvoorbeeld bij een auto-ongeval of een skiongeluk. Wanneer het hersenweefsel effectief beschadigd is, gaat het om een hersenletsel. Hoofdpijn kan optreden op korte termijn, bijvoorbeeld door vocht in de hersenen of bloedstolsels die druk uitoefenen. Maar ook op lange termijn kan je hinder ervaren na een hersentrauma. In deze context wordt de term ‘posttraumatische hoofdpijn’ gebruikt. Deze situeert zich over het hele hoofd of specifiek aan een bepaalde zijde. De klachten hangen vaak samen met een beperkte beweeglijkheid van de nek en een gevoelige hoofdhuid.

Hersenvliesontsteking

Bij een hersenvliesontsteking – ook wel meningitis genoemd – zijn de vliezen rond de hersenen, die net onder de schedel zitten, en het ruggenmerg ontstoken. Meningitis valt te identificeren aan de hand van de volgende symptomen:

• Hoofdpijn, spierpijn
• Nekpijn of stijve nek (waarbij de kin niet meer op het borstbeen gelegd kan worden)
• Hoge koorts, koude rillingen
• Misselijkheid of overgeven
• Overgevoeligheid voor licht of felle geluiden
• Verminderde eetlust
• Sufheid, verwardheid
• Rood-paarse vlekken op de huid: in dit geval ligt meningokok aan de basis van de ontsteking

Meestal is een virus of een bacterie de schuldige. Wanneer er een virus in het spel is, geneest de ontsteking dikwijls vanzelf binnen één à twee weken. Pijnstillers kunnen aangewend worden om de hoofdpijn af te zwakken.

Een hersenvliesontsteking die veroorzaakt wordt door een bacterie, is een ander verhaal. De klachten zijn heviger van aard, gaan gepaard met slaperig- of zelfs bewusteloosheid, en moeten zo snel mogelijk behandeld worden. Dat doet men met antibiotica en ontstekingsremmers die de zwelling van de hersenen bestrijden. Gebeurt dit niet, dan kan de schade aanzienlijk zijn: beroerte, gedeeltelijke verlamming, gehoorproblemen, spraakverlies … Eén op vijf patiënten overlijdt ten gevolge van dit type hersenvliesontsteking. Bij tijdig ingrijpen is een volledig herstel wel mogelijk.

Herken je de symptomen van een hersenvliesontsteking door een bacterie? Sla de huisarts over, bel de ambulance via het gratis noodnummer 112 of begeef je zo vlug mogelijk naar de spoedafdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis.

Beroerte

Bij een beroerte stroomt er plots geen bloed meer naar de hersenen. Twee oorzaken kunnen aan de basis liggen. Enerzijds kan een bloedklonter een bloedvat in de hersenen blokkeren: dan is er sprake van een herseninfarct. Anderzijds is het mogelijk dat een bloedvat in of rond de hersenen beschadigd is en scheurt, wat een hersenbloeding wordt genoemd. Beide situaties zijn levensbedreigend, want de hersenen krijgen onvoldoende zuurstof.

Onmiddellijk handelen bij een beroerte is cruciaal om de doeltreffendheid van de ingreep te maximaliseren. Bij een herseninfarct wordt een bloedverdunnend medicijn toegediend, zodat de klonter oplost. In het geval van een hersenbloeding moeten geneesmiddelen de bloedstolling stimuleren. Indien de medicatie haar doel niet bereikt of te laat komt, wordt er overgegaan tot een operatie. Daarom is het belangrijk dat je de symptomen van een beroerte, die uit het niets optreden, kan identificeren:

• Verlamming in de arm en/of het been
• Een scheve mond
• Gevoelloosheid in het gezicht, de arm of het been
• Spraakproblemen, verward taalgebruik of moeite om anderen te verstaan
• Onscherp zicht, blindheid, dubbelzien
• Duizeligheid of evenwichtsstoornissen
• Intense hoofdpijn (vooral bij hersenbloeding)

Letterlijk elke minuut telt bij een beroerte. Aarzel niet, zelfs niet wanneer de verlamming zich maar enkele minuten liet voelen. Bel onmiddellijk 112 zodra je één of meerdere symptomen opmerkt en beschrijf wanneer de verschijnselen begonnen.

Hoe eerder de behandeling ingezet wordt, hoe groter de kans op herstel. Dit is uiteraard ook afhankelijk van het type en de plaats in de hersenen waar de beroerte zich voordoet. Mogelijke gevolgen zijn bijvoorbeeld verlamming, incontinentie, spraakstoornissen, geheugenproblemen of moeite met plannen.

Gezwel in de hersenen

Ten slotte kan aanhoudende hoofdpijn, die steeds erger wordt, een teken zijn van een hersentumor. Dit valt te verklaren door de stijgende druk onder de schedel. Deze drukverhoging kent drie potentiële oorzaken:

• De tumor neemt toe in omvang
• Vocht hoopt zich op in het hersenweefsel rond de tumor (hersenoedeem)
• Het gezwel verhindert de doorstroming van hersenvocht.

De hoofdpijn doet zich vooral voor op momenten dat je de druk ook zelf laat toenemen, zoals bij niezen, bukken of persen. Het scenario waarin hoofdpijn gelinkt is aan een tumor, komt gelukkig maar weinig voor. Bij een gezwel in de hersenen is dit bovendien zelden de enige klacht. Ook deze symptomen kunnen optreden:

• Misselijkheid, braken
• Verminderd gezichtsvermogen (omwille van de toenemende druk binnen de schedel of op bepaalde zenuwen)
• Taalproblemen: niet op bepaalde woorden komen, woorden fout uitspreken, anderen niet meer begrijpen …
• Concentratiestoornissen, aandachts- of geheugenproblemen
• Moeite met horen, zien, voelen, ruiken, proeven, slikken …
• Veranderingen in persoonlijkheid en/of gedrag: passieve houding, tekenen van agressie, snel wisselende emoties …
• Spierzwakte of verlamming in het been of de arm
• Epilepsie

De aanwezigheid en de ernst van de symptomen hangen af van twee factoren, namelijk de ligging van de tumor en de snelheid waarmee hij groeit. Er zijn geen opmerkelijke verschillen naargelang geslacht. Wie meerdere verschijnselen van bovenstaande lijst waarneemt, kan best zo snel mogelijk een dokter raadplegen.

3. Arts raadplegen bij hoofdpijn

Vaak is hoofdpijn vrij onschuldig en wordt het onnodig geacht om een dokter te raadplegen. In veel gevallen is dit een correct oordeel. Maar wanneer is het afgeraden om de klachten gewoonweg uit te zitten en onderneem je beter actie? Onderstaande paragrafen scheppen meer duidelijkheid.

Volwassenen met hoofdpijn

Bij onderstaande signalen ga je als volwassene zo snel mogelijk te rade bij de huisarts.

• De hoofdpijn houdt meerdere dagen aan en pijnstillers zijn niet in staat om de pijn te stillen.
• De klachten sturen het dagelijks leven (school- of werkprestaties, sociaal leven …) grondig in de war.
• Je had maximaal een maand geleden een verkeersongeluk en krijgt plots last van hoofdpijn.
• Vanaf de twintigste week van de zwangerschap komt hoofdpijn opzetten, die steeds toeneemt in ernst.
• Je ervaart een plotse hoofdpijn die je compleet onbekend is, met heverige klachten dan gebruikelijk. Dit geldt in het bijzonder voor 50-plussers.
• De hoofdpijn wordt vergezeld van een of meerdere bijkomende symptomen: coördinatieproblemen, duizelig- of slaperigheid, misselijkheid of braken, koorts, epilepsieaanvallen of een verminderd zicht.

De huisarts zal verschillende vragen stellen om tot een correcte diagnose te komen: de start en duur van de klachten, de aard van de hoofdpijn, bijkomende symptomen … Daarnaast brengt de dokter mogelijke triggers en je medicijngebruik in kaart. Hoogstwaarschijnlijk zal hij of zij ook je bloeddruk meten en met een lampje in de ogen schijnen.

Kinderen met hoofdpijn

Wanneer het om je kroost gaat, ben je extra voorzichtig. Heb je een kind jonger dan zes jaar dat klaagt over hoofdpijn? Dan is een doktersbezoek altijd verstandig. Wees zeker aandachtig voor bijkomende hinder, zoals koorts, sufheid, misselijkheid of braken. Bij kinderen tussen zes en zestien jaar trek je best aan de alarmbel wanneer ze herhaaldelijk hoofdpijn te kennen geven. Wanneer dit hun schoolprestaties hindert, is de pijn eveneens een trigger om naar de dokter te stappen.

4. Geneesmiddelen bij hoofdpijn

De mogelijke medicijnen bij migraine, spannings- en clusterhoofdpijn kwamen eerder al aan bod. Werd er geen aandoening van hoofdpijn bij jou vastgesteld? Kan je de ongemakken linken aan een specifieke oorzaak, zoals een infectie, een zonnesteek of stress, die geen ernstige schade kan teweegbrengen? Hieronder volgen de standaardoplossingen die voorhanden zijn om de klachten het hoofd te bieden.

Paracetamol

De kans is groot dat je paracetamol in de medicijnkast hebt staan. Het gebruik ervan bij hoofdpijn is inmiddels goed ingeburgerd, en terecht: de pijnstiller combineert een hoge effectiviteitsgraad met een minimum aan bijwerkingen.

Wat is paracetamol?

Paracetamol is een medicijn dat zowel pijnstillend als koortsverlagend werkt. Het geneesmiddel wordt aangeraden om hoofdpijn aan te pakken, maar heeft haar kracht evengoed bewezen bij andere klachten: zo wordt het aangeraden bij onder andere keelpijn, oorpijn, spier- en gewrichtspijn, koorts, griep en verkoudheid.

Deze pijnstiller is volkomen veilig, veroorzaakt nauwelijks bijwerkingen en geldt volgens artsen als voorkeursbehandeling bij hoofdpijn, ook bij kinderen, zwangerschap of borstvoeding. Daarom is het middel ook opgenomen in de WHO-modellijst van essentiële geneesmiddelen, opgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Hierin bundelen ze de medicijnen die als het meest effectief en veilig worden beschouwd om aan de belangrijkste noden in een gezondheidssysteem te beantwoorden.

Gebruik van paracetamol

Paracetamol voorkomt dat pijnsignalen de hersenen bereiken. Bij tabletten, capsules en drankjes ondervind je al na een halfuur verbetering. Het effect is drie tot zes uur voelbaar. De zetpillen zijn na een uur doeltreffend en hun werking varieert van acht tot twaalf uur. Het geneesmiddel is in al haar vormen te verkrijgen bij de (online) apotheek, steeds zonder voorschrift.

Overweeg je je kind paracetamol toe te dienen om diens hoofdpijn te verminderen? Vanaf de leeftijd van drie maanden is dit een optie, maar stem de juiste dosis af met de pediater of huisarts, in lijn met het lichaamsgewicht van je kind.

Paracetamol met coffeïne

Bij opzettende hoofdpijn beperk je je best uitsluitend tot het gebruik van paracetamol. Is dit onvoldoende om de klachten het hoofd te bieden? Dan kan je later eventueel overschakelen naar een mix van paracetamol en coffeïne. Deze combinatie kan het pijnstillend effect vergroten en opwekkend werken, maar geeft meer risico op bijwerkingen zoals hartkloppingen, onrust of slaapproblemen. Daarom wordt er in eerste instantie geopteerd voor enkel paracetamol. Wie dit combinatiemedicijn meerdere dagen nodig heeft om de pijn te bestrijden, neemt best contact op met de huisarts. Het geneesmiddel is namelijk enkel bedoeld voor kortetermijngebruik.

NSAID

Als je niet ver komt met paracetamol, kan je overstappen op NSAID’s, waarvan ibuprofen ongetwijfeld het bekendste voorbeeld is.

Wat is een NSAID?

NSAID (non-steroidal anti-inflammatory drugs) is een verzamelnaam voor niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen zoals ibuprofen, diclofenac, meloxicam en ketoprofen. Deze medicijnen hebben in de eerste plaats ontstekingsremming als doel, maar werken daarnaast ook pijnstillend en koortsverlagend. Toch zullen ze nooit bestempeld worden als voorkeursbehandeling bij hoofdpijn. Het gebruik ervan houdt meer risico’s in dan bij paracetamol. Zo kunnen er maagklachten, zoals een maagzweer of -bloeding, ontstaan.

Gebruik van NSAID’s

Ontstekingsremmende middelen worden geproduceerd als gel of (zet)pil. Beperk het gebruik ervan tot het absolute minimum. Meerdere NSAID’s op hetzelfde moment aanwenden, is uit den boze. Zolang je de drempel van 600 milligram per dosis niet overschrijdt, kan je deze geneesmiddelen vrij verkrijgen bij de (online) apotheker. Bij hogere dosissen is het verplicht om een doktersvoorschrift voor te leggen.

Let wel op: in bepaalde situaties wordt het gebruik van ontstekingsremmers geweerd, bijvoorbeeld bij 60-plussers, hoge bloeddruk, nierproblemen of zwangerschap. Toets de behandeling dus eerst af met de huisarts of apotheker, voordat je overgaat tot actie.

Vroeger werd er bij hoofdpijn vaak gegrepen naar acetylsalicylzuur, beter bekend onder de merknaam Aspirine. Vandaag is dit veel minder het geval: het middel beïnvloedt de bloedstolling en kan bijgevolg bloedingen veroorzaken. Kies liever een van de beschikbare alternatieven.

Zwaardere medicatie

Er bestaat ook zwaarder medisch geschut om langdurige of felle hoofdpijn te bestrijden, maar deze behandelingen worden zelden toegepast. Tramadol is bijvoorbeeld een sterke pijnstiller, te vergelijken met morfine, die in de categorie van opioïden valt. Dit middel kan eventueel gecombineerd worden met paracetamol of een ontstekingsremmer.

Tramadol belemmert de weg van pijnsignalen naar de hersenen, waardoor de pijn gedempt wordt. Het geneesmiddel is verkrijgbaar als capsules, druppels, oplos- of bruistabletten. Omwille van de zware verdovende en mogelijks verslavende werking moet je een voorschrift in handen hebben voordat je tramadol mag aankopen. Bovendien kan het medicijn onaangename bijwerkingen geven, zoals sufheid en misselijkheid.

Laat je steeds begeleiden door een expert bij geneesmiddelengebruik. Apothekers beschikken over de juiste kennis om de geschikte pijnstiller tegen hoofdpijn voor te stellen. Tegenwoordig kan je zelfs vragen stellen aan een online apotheek via e-mail of de chatbot op hun website. Zo delen ze persoonlijk advies.

5. Wat kan je zelf doen bij hoofdpijn?

Het innemen van geneesmiddelen is één ding, maar je kan ook eigenhandig aan de slag om klachten van hoofdpijn aan te pakken. Dit hangt uiteraard sterk af van de oorzaak van je ongemakken. Hieronder worden meerdere tips opgesomd om je levensstijl soepel bij te sturen en hoofdpijn te verzachten.

Houd een hoofdpijndagboek bij

Een hoofdpijndagboek kan je helpen om de pijn gericht te bestrijden, want je gaat je symptomen of medicijngebruik nauwgezet documenteren. Hieronder volgt extra duiding bij beide mogelijkheden. Bespreek je notities zeker met de huisarts: de input is enorm waardevol om een diagnose te stellen of de behandeling op punt te zetten.

Triggers achterhalen

Wanneer een bepaald patroon of specifieke triggers herkend worden, schept dit duidelijkheid over de oorzaken van de hoofdpijn. Daarom schrijf je dus niet enkel op wanneer en hoelang je hoofdpijn ervaart, maar ook welke voedingsmiddelen je voorafgaand gegeten hebt, medicijnen die je die dag innam … Dit is vooral een aanrader bij regelmatig terugkerende klachten. Daarnaast kan je pijncijfers uitdelen om te beoordelen hoe ernstig de hinder is en wanneer.

Medicijngebruik opvolgen

Om een behandeling bij hoofdpijn doordacht bij te sturen, kan je noteren welke geneesmiddelen je neemt, wanneer en in welke dosis. Vermeld zeker of er verbetering merkbaar is en zo ja, hoelang het effect duurt.

Tips om een hoofdpijndagboek bij te houden

Consistentie is key om conclusies uit het hoofdpijndagboek te kunnen trekken. Wie de helft van de tijd nalaat om aantekeningen te maken, kan logischerwijs ook geen patronen identificeren. Neem dus voldoende tijd om je schriftje aan te vullen, want je zal hiervan de vruchten plukken op lange termijn. Maak het jezelf zo makkelijk mogelijk: bewaar het in je hand- of laptoptas zodat je het steeds in de buurt hebt, maak er alvast een pen aan vast en vul het dagboek consequent op hetzelfde tijdstip in.

Neem voldoende ontspanning

Hoofdpijn is vaak stressgerelateerd. De oplossing spreekt in dat geval voor zich: rustmomenten inbouwen en de spanning afbouwen. Er zijn mogelijkheden in overvloed om te ontspannen: doe enkele ademhalingsoefeningen, geniet van een massage, lees een goed boek, spreek af met een vriend(in) … Verlies zeker je nachtrust niet uit het oog, want een slaaptekort is een trigger voor hoofdpijn. Een regelmatig slaappatroon, waarin zeven à acht uur slaap de rode draad vormt, speelt een sleutelrol.

Beweeg voldoende

Wie af en toe kampt met hoofdpijn, kan baat hebben bij een gezonde levensstijl. Geregeld bewegen maakt hier onmiskenbaar deel van uit. Dat hoeven geen grote inspanningen te zijn, zelfs een dagelijkse wandeling doet wonderen. Bij milde of matige lichaamsbeweging worden er endorfines aangemaakt in de hersenen, waardoor je je gelukkig voelt en minder pijn ervaart.

Pas je voedingspatroon aan

Ook een evenwichtig voedingspatroon kan niet ontbreken in een gezonde levensstijl. Eet gevarieerd, zet voornamelijk groenten op tafel en verkies fruit als tussendoortje. Maar er zijn ook specifieke voedingsmiddelen die hoofdpijn verergeren of verzachten. Onderstaand lijstje werpt een licht op het effect van je eetpatroon:

• Houd je bloedsuikerspiegel in balans | Vermijd voedingsmiddelen die sterke schommelingen teweegbrengen, want een te laag bloedsuikergehalte kan hoofdpijn veroorzaken. Deze dip kan je counteren door bijvoorbeeld een banaan, peulvruchten, linzen of havermoutpap te eten.
• Vermijd verzadigde vetten | Verzadigde vetten, die veelvuldig terug te vinden zijn in onder andere roomboter, vet vlees en gefrituurde snacks, stuwen het aantal bloedlipiden omhoog met hoofdpijn als potentieel resultaat. Vetarme eiwitbronnen, zoals witte vis, vormen een goed alternatief om desondanks toch voldoende proteïnen binnen te krijgen.
• Ga voor gember | Gember is een natuurlijke pijnstiller, die de doorbloeding boost en ontstekingen geneest.

Eerst denken, dan drinken

Sommige dranken zijn ideaal om hoofdpijn tegen te gaan, andere werken klachten dan weer in de hand: reden te meer om je bewust te zijn van de effecten.

Water

De positieve gezondheidseffecten van water drinken, zijn niet te tellen. Ook bij hoofdpijn is de invloed overduidelijk: studies tonen aan dat minstens anderhalve liter water per dag de klachten verlicht. Water heeft namelijk een zuiverende werking en voert afvalstoffen in de hersenen af. Bovendien stimuleert het de bloedstroom, waardoor de hersenen meer zuurstof krijgen.

Thee

Thee kan een goed hulpmiddel zijn bij hoofdpijn. Kamillethee heeft bijvoorbeeld een kalmerende werking, wat mogelijks een deugddoende invloed heeft. Of zet thee op basis van moerasspirea of wilgenbast: deze staan bekend om hun licht pijnstillende werking.

Cafeïne

Bij klachten van hoofdpijn doe je er goed aan om cafeïnehoudende dranken, zoals koffie en cola, te mijden. Cafeïne verhoogt namelijk de bloeddruk, waardoor de hinder kan toenemen.

Alcohol

Ook alcohol laat je beter staan bij hoofdpijn. Het verstoort de vochtbalans, want de urineproductie stijgt en de vloeistofdruk in de hersenen daalt. Daarnaast zet alcohol de bloedvaten in en rond de schedel wijd open, wat hoofdpijn kan veroorzaken.

Stop met roken

Net zoals koffie bevatten sigaretten cafeïne, wat de bloeddruk de hoogte in doet jagen. Tel daar bovenop dat nicotine de bloedvaten in het hoofd doet vernauwen en je krijgt hoofdpijn als resultaat. Ook tweedehandsrook bevat nicotine, waardoor passieve rokers eveneens te maken kunnen krijgen met hoofdpijn. Stoppen met roken is dus een slimme zet voor de gezondheid, al kan er ook hoofdpijn opduiken tijdens het ontwenningsproces.

Neem voedingssupplementen

Naast geneesmiddelen kan je afwegen om voedingssupplementen, bijvoorbeeld magnesium of vitamine B12, te slikken. Deze hulpmiddelen zullen de hoofdpijn niet rechtstreeks aanpakken, maar kunnen je ondersteunen om de achterliggende oorzaak weg te nemen. Komen je klachten voort uit stress? Dan kunnen voedingssupplementen je helpen om het hoofd koel te houden, waardoor je minder hinder ervaart.

Volg kinesitherapie

Mogelijks liggen andere fysieke oorzaken aan de grondslag van je hoofdpijn: gespannen spieren, een geknelde zenuw, overmatige belasting, verkeerde lichaamshouding … In dat geval komt de kennis van een kinesist goed van pas. Met de juiste therapieën helpt hij of zij je om de spieren te ontspannen, je postuur te corrigeren en blokkades weg te werken.

Warmte of koude

Wanneer je lichaam volledig ontspannen is, kan dit de hoofdpijn doen verdwijnen. Daarom kan een warm bad of een kersenpitkussen eventueel verlichting bieden. Anderen hebben dan weer baat bij afkoeling, bijvoorbeeld door een coldpack of een fris washandje gedurende vijf à tien minuten op het voorhoofd of in de nek te leggen. Dit mag meermaals per dag toegepast worden.

Verlicht de klachten met een roller

Hoofdpijnrollers nemen de oorzaak van de hoofdpijn niet weg, maar maken de klachten wel draaglijker. Ze bevatten etherische oliën, bevorderen de doorbloeding en nemen spanningen in het hoofd, de nek en de schouders weg. Het effect is quasi meteen merkbaar.

6. Besluit

Hoofdpijn staat niet garant voor een eenduidige diagnose, integendeel zelfs. De oorzaken zijn uiteenlopend, de klachten zijn persoonsafhankelijk. Hoofdpijn kan een diagnose op zich vormen: zo kunnen migraine, spanningshoofdpijn en clusterhoofdpijn als aandoening vastgesteld worden. De eerste twee vormen worden doorgaans onder controle gehouden met een aangepaste behandeling. Bij clusterhoofdpijn ligt dit minder voor de hand. De klachten zijn bijzonder hevig en pijnstillers volstaan jammer genoeg niet. Daarom worden er andere mogelijkheden, zoals zuurstoftoediening, aangewend.

Daarnaast kan hoofdpijn zich manifesteren als een symptoom. Zo kan het teweeggebracht worden door sterke prikkels, bepaalde infecties, een te hoge bloeddruk, vermoeidheid en stress … Dit zijn ongevaarlijke aanleidingen, waarbij er geen reden is tot bezorgdheid. Hoofdpijn kan echter ook optreden als gevolg van een hersenschudding, beroerte, hersenvliesontsteking, glaucoom … Deze oorzaken zijn wél ernstig en moeten dus snel gesignaleerd en nauwgezet opgevolgd worden.

Meestal kan je hoofdpijn eenvoudig bestrijden met paracetamol en ondervind je na enkele dagen geen last meer. Houden de klachten aan of ervaar je steeds meer hinder? Herken je bijkomende, onrustwekkende symptomen bij jezelf (misselijkheid, verminderd zicht, koorts …)? Dan is het aangeraden om een dokter te raadplegen, zodat er een concrete diagnose gesteld wordt. Wanneer de artsen precies weten wat je boven het hoofd hangt, kan er een aangepast behandelingsplan opgesteld worden, zodat de hoofdpijn snel tot het verleden behoort.

Heb je begeleiding nodig bij het identificeren van je hoofdpijnklachten? Is deskundig advies met betrekking tot medicijngebruik meer dan welkom? De experten van online apotheek Pazzox.be ondersteunen je graag met aanbevelingen op maat.